Nội dung hủy án:

(i) Về tố tụng: Kháng cáo của người đại diện theo uỷ quyền của bị đơn ông Nông Văn S trong thời hạn luật định nên được xem xét giải quyết. Tòa án cấp sơ thẩm đã căn cứ theo quy định tại khoản 9 Điều 26 Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015 xác định quan hệ tranh chấp là “Tranh chấp ngôi mộ tổ và tranh chấp ranh giới đất” là không chính xác. Quan hệ tranh chấp trong vụ án này được HĐXX phúc thẩm xác định lại là “Tranh chấp quyền sử dụng đất”.

(ii) Xét kháng cáo và căn cứ kháng cáo của người đại diện theo uỷ quyền của bị đơn Nông Văn S:

Tại đơn kháng cáo đề ngày 16/8/2023 người đại diện theo uỷ quyền của bị đơn ông Nông Văn S kháng cáo toàn bộ bản án số 09/20/23/DS-ST ngày 14/8/2023 của Toà án nhân dân huyện Q, tỉnh Cao Bằng.

Hội đồng xét xử xét thấy:

Về nguồn gốc đất: Nguyên đơn, bị đơn đều cho rằng nguồn gốc đất nghĩa địa Đông S2 là do dòng họ Ma chia cho hai họ L2 – N, tuy nhiên cả hai bên đều không có giấy tờ tài liệu thể hiện về diện tích cũng như ranh giới phân chia giữa hai dòng họ.

Tại công văn số 584/UBND-TNMT ngày 10/5/2023 của Ủy ban nhân dân huyện Q xác định: “ Khu đất nghĩa địa Đ được thể hiện trên bản đồ địa chính, sổ mục kê là thửa đất số 44, tờ bản đồ địa chính số 45, diện tích 20.060m2, mục đích sử dụng NTD (đất nghĩa địa), người quản lý là Uỷ ban nhân dân xã quản lý, loại đối tượng UBQ (Uỷ ban nhân dân quản lý)…”

Như vậy, khu đất nghĩa địa Đ mà hai dòng họ Lê – N10 đang tranh chấp thuộc sự quản lý của Ủy ban nhân dân xã P, huyện Q, tỉnh Cao Bằng. Việc hai dòng họ L2 – Nông chôn cất người chết trên khu đất nghĩa địa thuộc sự quản lý của Uỷ ban nhân dân xã không vi phạm quy định pháp luật. Tuy nhiên, không công nhận quyền sử dụng đất đối với hai dòng họ L2 - Nông do đó tranh chấp giữa hai dòng họ không có căn cứ để Toà án xem xét. Việc Toà án cấp sơ thẩm chấp nhận yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn là không có căn cứ pháp luật. Đối với nội dung kháng cáo của ông Nông Văn S, ngoài lời khai của các nhân chứng không có tài liệu, chứng cứ gì chứng minh, do đó kháng cáo của người đại diện theo uỷ quyền của bị đơn ông Nông Văn S không có căn cứ để xem xét, chấp nhận.

(iii) Xét kháng nghị của Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Cao Bằng:

HĐXX xét thấy: Trong quá trình giải quyết vụ án, Toà án cấp sơ thẩm có những vi phạm nghiêm trọng sau:

Xác định sai quan hệ tranh chấp, theo quy định tại Điều 105 Bộ luật dân sự năm 2015 quy định mồ mả trên đất không được coi là tài sản hoặc tài sản gắn liền với đất. Việc các nguyên đơn khởi kiện thực chất là để xác định quyền sử dụng đất từ đó phân chia ranh giới quyền sử dụng đất giữa hai dòng họ. Mặt khác, hiện nay chưa có văn bản pháp luật nào quy định Toà án có thẩm quyền giải quyết tranh chấp về mồ mả, hài cốt. Do đó, quan hệ tranh chấp trong vụ án này được xác định là “Tranh chấp quyền sử dụng đất”.

Áp dụng sai quy định pháp luật, nhận định giải quyết vụ án không có cơ sở, không khách quan, không đúng theo quy định của pháp luật. Toà án cấp sơ thẩm áp dụng Điều 175 BLDS năm 2015 quy định về Ranh giới giữa các bất động sản là không đúng bởi quy định trên chỉ áp dụng trong trường hợp xác định ranh giới giữa những người có quyền sử dụng đất. Tuy nhiên trong vụ án này, đất tranh chấp là đất nghĩa địa do UBND xã quản lý, chỉ được phép sử dụng chung để chôn cất người chết. Ngoài ra việc lấy lời khai của những người làm chứng để chứng minh nguồn gốc đất là chưa đầy đủ giá trị pháp lý bởi ngoài lời khai không có bất cứ tài liệu chứng cứ nào khác để chứng minh. Toà án cấp sơ thẩm tuyên xử chấp nhận một phần yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn, công nhận ranh giới của phần diện tích đất tranh chấp là áp dụng sai Điều 175 BLDS và khoản 2 Điều 132 Luật đất đai năm 2013 về việc xác định chủ thể có quyền sử dụng đất. Đối với vụ án trên cần xử không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của các đồng nguyên đơn, đối với phần xác định ngôi mộ tổ, do chưa có điều luật áp dụng nên cần áp dụng theo Điều 43 và Điều 45 BLTTDS năm 2015.

Do đó, kháng nghị của Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Cao Bằng là có căn cứ nên được chấp nhận.

Với những vi phạm nghiêm trọng nêu trên cần thiết phải huỷ Bản án Dân sự số 09/2023/DS-ST ngày 14/8/2023 của Tòa án nhân dân huyện Q, tỉnh Cao Bằng, giao hồ sơ cho Toà án cấp sơ thẩm để giải quyết lại vụ án theo thủ tục sơ thẩm.