Doanh nghiệp là gì? Quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp được quy định như thế nào?
Luật sư cho tôi hỏi: Hiện tại, tôi muốn mở công ty để kinh doanh buôn bán hải sản. Do đó, tôi muốn biết pháp luật hiện nay quy định thế nào là doanh nghiệp? Và quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp được quy định như thế nào?
MỤC LỤC
2. Quyền của doanh nghiệp được quy định như thế nào?
3. Nghĩa vụ của doanh nghiệp được quy định như thế nào?
Trả lời:
1. Doanh nghiệp là gì?
Căn cứ quy định tại khoản 10 Điều 4 Luật Doanh nghiệp 2020 về doanh nghiệp như sau:
“Điều 4. Giải thích từ ngữ
Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
...
10. Doanh nghiệp là tổ chức có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch, được thành lập hoặc đăng ký thành lập theo quy định của pháp luật nhằm mục đích kinh doanh.”
Quy định trên đã tạo nền tảng cho việc áp dụng khái niệm “doanh nghiệp” một cách thống nhất trong thực tiễn hiện nay. Theo đó, một tổ chức được coi là doanh nghiệp khi đảm bảo các dấu hiệu như sau: Có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch, được thành lập hoặc đăng ký thành lập theo pháp luật và thực hiện mục đích kinh doanh.
2. Quyền của doanh nghiệp được quy định như thế nào?
Quyền của doanh nghiệp được quy định tại Điều 7 Luật Doanh nghiệp 2020 như sau:
“Điều 7. Quyền của doanh nghiệp
1. Tự do kinh doanh ngành, nghề mà luật không cấm.
2. Tự chủ kinh doanh và lựa chọn hình thức tổ chức kinh doanh; chủ động lựa chọn ngành, nghề, địa bàn, hình thức kinh doanh; chủ động điều chỉnh quy mô và ngành, nghề kinh doanh.
3. Lựa chọn hình thức, phương thức huy động, phân bổ và sử dụng vốn.
4. Tự do tìm kiếm thị trường, khách hàng và ký kết hợp đồng.
5. Kinh doanh xuất khẩu, nhập khẩu.
6. Tuyển dụng, thuê và sử dụng lao động theo quy định của pháp luật về lao động.
7. Chủ động ứng dụng khoa học và công nghệ để nâng cao hiệu quả kinh doanh và khả năng cạnh tranh; được bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ theo quy định của pháp luật về sở hữu trí tuệ.
8. Chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản của doanh nghiệp.
9. Từ chối yêu cầu của cơ quan, tổ chức, cá nhân về cung cấp nguồn lực không theo quy định của pháp luật.
10. Khiếu nại, tham gia tố tụng theo quy định của pháp luật.
11. Quyền khác theo quy định của pháp luật.”
Điều luật này tạo ra nền tảng pháp lý rõ ràng và thuận lợi cho hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Các quyền này là cơ sở để doanh nghiệp chủ động, linh hoạt trong tổ chức và vận hành; Bởi pháp luật cho phép doanh nghiệp tự do kinh doanh các ngành, nghề mà pháp luật không cấm; Chủ động trong việc lựa chọn hình thức tổ chức phù hợp theo tình hình thực tế cũng như phương thức huy động, phân bổ, sử dụng vốn; Áp dụng khoa học, công nghệ trong hoạt động kinh doanh và có quyền sở hữu đối với tài sản hợp pháp;...
Luật Doanh nghiệp hiện hành còn cho phép doanh nghiệp tuyển dụng, mở rộng thị trường theo pháp luật về lao động phù hợp mục đích kinh doanh, tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh và bảo đảm mối quan hệ bình đẳng giữa người lao động và chủ thể sử dụng lao động. Bên cạnh đó, quy định trên cũng quy định các quyền nhằm bảo đảm lợi ích hợp pháp, chính đáng của doanh nghiệp trong quá trình quản lý hành chính nhà nước. Theo đó, doanh nghiệp có quyền từ chối yêu cầu cung cấp nguồn lực không theo quy định của pháp luật; Quyền khiếu nại, tố cáo khi cho rằng các hành vi hành chính hoặc quyết định hành chính không đúng quy định của pháp luật về khiếu nại, tố cáo và có quyền tham gia tố tụng theo quy định của pháp luật.
3. Nghĩa vụ của doanh nghiệp được quy định như thế nào?
Nghĩa vụ của doanh nghiệp được quy định tại Điều 8 Luật Doanh nghiệp 2020 được bổ sung bởi khoản 2 Điều 1 Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Doanh nghiệp (có hiệu lực từ ngày 01/07/2025) như sau:
“Điều 8. Nghĩa vụ của doanh nghiệp
1. Đáp ứng đủ điều kiện đầu tư kinh doanh khi kinh doanh ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện; ngành, nghề tiếp cận thị trường có điều kiện đối với nhà đầu tư nước ngoài theo quy định của pháp luật và bảo đảm duy trì đủ điều kiện đó trong suốt quá trình hoạt động kinh doanh.
2. Thực hiện đầy đủ, kịp thời nghĩa vụ về đăng ký doanh nghiệp, đăng ký thay đổi nội dung đăng ký doanh nghiệp, công khai thông tin về thành lập và hoạt động của doanh nghiệp, báo cáo và nghĩa vụ khác theo quy định của Luật này.
3. Chịu trách nhiệm về tính trung thực, chính xác của thông tin kê khai trong hồ sơ đăng ký doanh nghiệp và các báo cáo; trường hợp phát hiện thông tin đã kê khai hoặc báo cáo thiếu chính xác, chưa đầy đủ thì phải kịp thời sửa đổi, bổ sung các thông tin đó.
4. Tổ chức công tác kế toán, nộp thuế và thực hiện các nghĩa vụ tài chính khác theo quy định của pháp luật.
5. Bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động theo quy định của pháp luật; không phân biệt đối xử, xúc phạm danh dự, nhân phẩm của người lao động trong doanh nghiệp; không ngược đãi lao động, cưỡng bức lao động hoặc sử dụng lao động chưa thành niên trái pháp luật; hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi cho người lao động tham gia đào tạo nâng cao trình độ, kỹ năng nghề; thực hiện các chính sách, chế độ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế và bảo hiểm khác cho người lao động theo quy định của pháp luật.
5a. Thu thập, cập nhật, lưu giữ thông tin về chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp; cung cấp thông tin cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền để xác định chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp khi được yêu cầu.
6. Nghĩa vụ khác theo quy định của pháp luật.”
Từ cơ sở trên, để có thể đi vào hoạt động, các doanh nghiệp cần tuân thủ trình tự, thủ tục liên quan đến đăng ký doanh nghiệp cũng như đáp ứng các điều kiện về ngành nghề kinh doanh mà pháp luật ban hành; ngoài ra, cần tuân thủ chặt chẽ quy định về tổ chức công tác kế toán, nộp thuế và thực hiện các nghĩa vụ tài chính khác.
Pháp luật còn đặt ra nghĩa vụ chịu trách nhiệm về tính trung thực, chính xác của thông tin kê khai trong các loại hồ sơ và giấy tờ của doanh nghiệp, tránh dẫn đến hậu quả pháp lý xấu, ảnh hưởng nghiêm trọng đối với doanh nghiệp. Hơn thế nữa, một trong những điều đáng lưu ý trong quá trình kinh doanh là bảo đảm tính công bằng mối quan hệ giữa người lao động và các tổ chức sử dụng nguồn lao động này. Theo đó, doanh nghiệp không phân biệt đối xử, xúc phạm danh dự, nhân phẩm,... mà cần tạo điều kiện thuận lợi để người lao động có cơ hội nâng cao trình độ, kỹ năng nghề; Đồng thời, có các chính sách, chế độ nhằm bảo đảm các quyền, lợi ích hợp pháp của người lao động như: chế độ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế,...
Đáng chú ý hơn hết, kể từ ngày 01/7/2025, Luật sửa đổi, bổ sung một số Điều của Luật Doanh nghiệp đã bổ sung thêm 01 nghĩa vụ tại khoản 5a vào sau khoản 5 Điều 8 Luật Doanh nghiệp 2020 với nội dung như sau: Thu thập, cập nhật, lưu giữ thông tin về chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp; cung cấp thông tin cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền để xác định chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp khi được yêu cầu.
Có thể thấy, Luật Doanh nghiệp 2020 sửa đổi, bổ sung năm 2025 là sự cụ thể hóa nghĩa vụ của doanh nghiệp khi tham gia thị trường theo pháp luật Việt Nam, không chỉ đã mang đến những cải cách lớn nhằm tăng cường minh bạch doanh nghiệp, bảo vệ doanh nghiệp khỏi các rủi ro không đáng có trong quá trình hoạt động kinh doanh mà còn phục vụ cho việc quản lý của Nhà nước diễn ra hiệu quả, dễ dàng.
Trân trọng./.
