1. Giải thích từ ngữ

Mua bán người dưới 16 tuổi được hiểu là hành vi bất hợp pháp trong đó một người hoặc một nhóm người chuyển giao quyền kiểm soát hoặc quyền sở hữu của người dưới 16 tuổi, thường là với mục đích thu lợi bất chính hoặc phục vụ cho các mục đích xâm hại như bóc lột lao động, cưỡng bức tình dục hoặc các hình thức lạm dụng khác. Hành vi này thường được thực hiện bằng các hình thức như lừa đảo, cưỡng bức hoặc dụ dỗ.

2. Tội danh

“Điều 151. Tội mua bán người dưới 16 tuổi

1. Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 12 năm:

a) Chuyển giao hoặc tiếp nhận người dưới 16 tuổi để giao, nhận tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất khác, trừ trường hợp vì mục đích nhân đạo;

b) Chuyển giao hoặc tiếp nhận người dưới 16 tuổi để bóc lột tình dục, cưỡng bức lao động, lấy bộ phận cơ thể hoặc vì mục đích vô nhân đạo khác;

c) Tuyển mộ, vận chuyển, chứa chấp người dưới 16 tuổi để thực hiện hành vi quy định tại điểm a hoặc điểm b khoản này.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm:

a) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn;

b) Lợi dụng hoạt động cho, nhận con nuôi để phạm tội;

c) Đối với từ 02 người đến 05 người;

d) Đối với người mà mình có trách nhiệm chăm sóc, nuôi dưỡng;

đ) Đưa nạn nhân ra khỏi biên giới của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam;

e) Phạm tội 02 lần trở lên;

g) Vì động cơ đê hèn;

h) Gây thương tích, gây tổn hại cho sức khỏe hoặc gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60%, nếu không thuộc trường hợp quy định tại điểm d khoản 3 Điều này.

3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 18 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân:

a) Có tổ chức;

b) Có tính chất chuyên nghiệp;

c) Gây thương tích, gây tổn hại cho sức khỏe hoặc gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên;

d) Đã lấy bộ phận cơ thể của nạn nhân;

đ) Làm nạn nhân chết hoặc tự sát;

e) Đối với 06 người trở lên;

g) Tái phạm nguy hiểm.

4. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng, phạt quản chế, cấm cư trú, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.”

3. Cấu thành tội phạm

3.1. Khách thể của tội phạm

Xâm phạm đến quyền tự do thân thể, danh dự, nhân phẩm của con người được pháp luật bảo hộ.

3.2. Mặt khách quan của tội phạm

Theo khoản 1 Điều 2 Nghị quyết 02/2019/NQ-HĐTP thì mua bán người là việc dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực, lừa gạt hoặc thủ đoạn khác thực hiện một trong các hành vi sau đây:

“Điều 2. Về một số tình tiết định tội

1. Mua bán người là việc dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực, lừa gạt hoặc thủ đoạn khác thực hiện một trong các hành vi sau đây:

a) Chuyển giao người để nhận tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất khác;

b) Tiếp nhận người để giao tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất khác;

c) Chuyển giao người để người khác bóc lột tình dục, cưỡng bức lao động, lấy bộ phận cơ thể của nạn nhân hoặc vì mục đích vô nhân đạo khác;

d) Tiếp nhận người để bóc lột tình dục, cưỡng bức lao động, lấy bộ phận cơ thể của nạn nhân hoặc vì mục đích vô nhân đạo khác;

đ) Tuyển mộ, vận chuyển, chứa chấp người khác để thực hiện hành vi chuyển giao người theo hướng dẫn tại điểm a và điểm c khoản này.”

Trên thực tế việc mua bán người được thể hiện dưới nhiều hình thức khác nhau, thông thường được thực hiện một cách lén lút với các hình thức thanh toán đa dạng có thể bằng tiền, bằng tài sản khác, bằng hàng hoá,…

Tội mua bán hiệu pháp lý giống tội mua bán người (Điều 150 Bộ luật Hình sự) như khách khác nhau ở độ tuổi của nạn nhân, dấu hiệu thủ đoạn phạm tội và mục đích phạm tội.

- Điều 151 Bộ luật Hình sự quy định tuổi của nạn nhân dưới 16 tuổi trong khi Điều 150 Bộ luật Hình sự quy định tuổi của nạn nhân từ đủ 16 tuổi trở lên.

- Điều 151 Bộ luật Hình sự không quy định thủ đoạn phạm tội là dấu hiệu định tội trong khi Điều 150 Bộ luật Hình sự quy định người phạm tội thực hiện hành vi mua bán người bằng cách dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lự lừa gạt hoặc thủ đoạn khác.

- Điều 151 Bộ luật Hình sự quy định đối với hành vi chuyển giao hoặc tiếp nhận người dưới 16 tuổi để giao, nhận tiên, tài sản hoặc lợi ích và chất khác sẽ không bị coi là phạm tội nếu người phạm tội “vì mục đích nhân đạo”. Quy định này để loại trừ trường hợp người mẹ sinh con ra nhưng không có khả năng nuôi dưỡng nên đã trao con mình cho người khác nuôi và có thể nhận lại một khoản tiền bồi dưỡng, những cặp vợ chồng hiếm muộn nhận con nuôi và trao cho người mẹ một khoản tiền. Việc làm này trước hết vì lợi ích tốt nhất cho đứa trẻ, đảm bảo cho trẻ được chăm sóc, nuôi dưỡng trong điều kiện tốt nhất, đồng thời cũng có lợi cho cả người cho con và nhận con. Việc chuyển giao hoặc tiếp nhận người dưới 16 tuổi để giao, nhận tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất khác trong trường hợp này được coi là vì mục đích nhân đạo nên không phạm tội.

3.3. Mặt chủ quan của tội phạm

Người phạm tội thực hiện tội phạm này với lỗi cố ý, người phạm tội được hành vi mua bán người của mình là trái pháp luật và có thể bị hại sẽ có thể bị ảnh hưởng đến sức khỏe và tinh thần nhưng vẫn thực hiện hành vi phạm tội. 

Mục đích phạm tội là vụ lợi (để thu lợi bất chính), tuy nhiên đây không phải là dấu hiệu cấu thành cơ bản của tội này.

3.4. Chủ thể của tội phạm

Người thực hiện hành vi phạm tội nhận thức được đầy đủ hành vi của mình là trái với quy định pháp luật, gây nguy hiển đến trật tự, an ninh, xã hội. Họ nhận thấy trước hậu quả của hành vi do mình thực hiện và mong muốn hậu quả xảy ra.

Chủ thể: Người từ 16 tuổi trở lên, có đầy đủ năng lực trách nhiệm hình sự đều là chủ thể của tội này. Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự nếu thuộc trường hợp quy định tại khoản 2 và khoản 3 Điều 150 Bộ luật Hình sự năm 2015 sửa đổi bổ sung năm 2017. Những người chưa thành niên phạm tội này thường có vai trò là đồng phạm.

Trân trọng./.