1. Giải thích từ ngữ
Xâm phạm thi thể, mồ mả, hài cốt được hiểu là hành vi đào, phá mồ mả, chiếm đoạt những đồ vật để ở trong mộ, trên mộ hoặc có hành vi khác xâm phạm thi thể, mồ mả, hài cốt.
2. Tội danh
“Điều 319. Tội xâm phạm thi thể, mồ mả, hài cốt
1. Người nào đào, phá mồ mả, chiếm đoạt những đồ vật để ở trong mộ, trên mộ hoặc có hành vi khác xâm phạm thi thể, mồ mả, hài cốt, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:
a) Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội;
b) Chiếm đoạt hoặc hủy hoại vật có giá trị lịch sử, văn hóa;
c) Vì động cơ đê hèn;
d) Chiếm đoạt bộ phận thi thể, hài cốt.”
3. Cấu thành tội phạm
3.1. Khách thể của tội phạm
Tội phạm xâm phạm vào trật tự an toàn xã hội, xâm phạm vào phong tục tập quán của dân tộc ta đối với thi thể, mồ mả, hài cốt của người đã chết. Quyền này được xã hội và pháp luật bảo vệ nhằm đảm bảo sự yên nghỉ, an toàn, và tôn trọng đối với người đã chết.
3.2. Mặt khách quan của tội phạm
Hành vi xâm phạm thi thể, mồ mả, hài cốt bao gồm nhiều hành vi khác nhau, được quy định trong các dạng sau:
- Xâm phạm thi thể: Các hành vi như đào, khai quật, lấy đi thi thể; cắt xẻ, bạo hành thi thể; hoặc các hành vi khác làm tổn hại, xâm phạm đến sự toàn vẹn của thi thể.
- Xâm phạm mồ mả: Các hành vi như đào bới, phá hoại, di chuyển mồ mả mà không được phép; hoặc có hành vi xúc phạm đến nơi an táng như phá hoại bia mộ, xóa bỏ dấu tích mộ phần.
- Xâm phạm hài cốt: Các hành vi như lấy cắp, di chuyển hài cốt; phá hoại, làm tổn hại hài cốt; hoặc các hành vi khác gây ảnh hưởng đến sự tôn nghiêm của hài cốt.
Những hành vi này đều có tính chất xâm phạm đến sự yên nghỉ của người đã khuất và làm tổn hại đến quyền lợi của gia đình và người thân của người chết.
Hậu quả của hành vi xâm phạm thi thể, mồ mả, hài cốt có thể bao gồm:
- Tổn thương tinh thần và danh dự của gia đình người đã khuất: Hành vi này gây ra nỗi đau đớn, tổn thương nghiêm trọng về tinh thần cho gia đình, người thân của người đã mất, bởi họ coi sự yên nghỉ của người thân là thiêng liêng và không thể xâm phạm.
- Gây hoang mang, bức xúc trong xã hội: Các hành vi xâm phạm thi thể, mồ mả, hài cốt không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân mà còn gây ra sự bất an, lo lắng, và bức xúc trong cộng đồng, bởi nó xâm phạm đến những giá trị đạo đức, tôn giáo và truyền thống của xã hội.
- Phá hủy hoặc mất mát tài sản: Khi hành vi xâm phạm mồ mả dẫn đến phá hủy các công trình mộ phần, bia mộ, hoặc làm mất mát hài cốt, thi thể, điều này có thể gây ra thiệt hại về tài sản cho gia đình của người đã khuất.
Mối quan hệ nhân quả giữa hành vi và hậu quả trong tội xâm phạm thi thể, mồ mả, hài cốt phải được xác định rõ ràng:
- Nguyên nhân trực tiếp: Hành vi xâm phạm trực tiếp dẫn đến việc làm tổn hại thi thể, mồ mả, hài cốt, gây ra sự đau khổ và phẫn nộ cho gia đình và cộng đồng.
- Hậu quả tất yếu: Hành vi của người phạm tội tất yếu dẫn đến hậu quả làm tổn hại đến sự yên nghỉ của người đã khuất và gây ra những tổn thương tinh thần, đạo đức cho những người liên quan.
- Mối quan hệ nhân quả chặt chẽ: Phải chứng minh được rằng nếu không có hành vi xâm phạm thì hậu quả như tổn thương tinh thần, thiệt hại về tài sản, hoặc sự phẫn nộ trong xã hội đã không xảy ra.
3.3. Mặt chủ quan của tội phạm
Người phạm tội thực hiện hành vi của mình với lỗi cố ý. Họ nhận thức rõ ràng rằng hành vi xâm phạm thi thể, mồ mả, hài cốt của mình là nguy hiểm cho xã hội, xâm phạm đến sự yên nghỉ và tôn nghiêm của người đã khuất, nhưng vẫn cố tình thực hiện.
Động cơ của người phạm tội có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm:
- Trục lợi: Đào bới, lấy trộm thi thể, hài cốt để bán hoặc sử dụng cho mục đích cá nhân, trục lợi từ việc mua bán đồ vật, trang sức có giá trị được chôn cùng người chết.
- Trả thù, gây thù oán: Hành vi xâm phạm có thể xuất phát từ động cơ trả thù cá nhân, gây tổn thương cho gia đình của người đã khuất.
- Tín ngưỡng, mê tín: Một số trường hợp xâm phạm mồ mả có thể do mê tín, nhằm thực hiện các nghi lễ, bùa chú, hoặc các hành vi tín ngưỡng không phù hợp với quy định pháp luật.
Mục đích của người phạm tội có thể là trục lợi, trả thù, hoặc thể hiện sự thiếu tôn trọng, coi thường các giá trị đạo đức, tôn giáo của xã hội. Tuy nhiên, mục đích cụ thể không phải là yếu tố bắt buộc để xác định tội danh, mà quan trọng hơn là hành vi đã xâm phạm nghiêm trọng đến quyền tôn trọng đối với thi thể, mồ mả, hài cốt.
3.4. Chủ thể của tội phạm
Chủ thể của tội xâm phạm thi thể, mồ mả, hài cốt là bất kỳ cá nhân nào từ đủ 16 tuổi trở lên có đủ năng lực trách nhiệm hình sự. Người này phải có khả năng nhận thức và điều khiển hành vi của mình, không thuộc các trường hợp loại trừ trách nhiệm hình sự như bị bệnh tâm thần hoặc các tình trạng tương tự.
Trân trọng./.