Lời căn dặn nói với con cháu có phải là di chúc thừa kế hay không?
Luật sư cho tôi hỏi: Nếu cha mẹ chỉ nói miệng về việc chia tài sản trước khi qua đời nhưng không lập văn bản thì có được coi là di chúc hợp pháp không?
MỤC LỤC
2. Lời căn dặn nói với con cháu có phải là di chúc thừa kế không?
2.1. Lời căn dặn con cháu là di chúc văn bản
2.2. Lời căn dặn con cháu được xác định là di chúc miệng
Trả lời:
1. Di chúc là gì?
Căn cứ Điều 624 Bộ luật Dân sự 2015 quy định:
“Điều 624. Di chúc
Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết.”
Di chúc là một văn bản pháp lý được lập ra nhằm xác định cách phân chia tài sản và di sản sau khi người lập di chúc qua đời. Di chúc thường được thực hiện theo quy định pháp luật, có giá trị pháp lý để đảm bảo rằng ý nguyện của người viết di chúc được thực thi. Mặc dù lời căn dặn con cháu có thể chứa những nguyện vọng về việc phân chia tài sản, thế nhưng để có tính chất pháp lý và được thừa kế chính xác, cần phải lập di chúc theo quy định pháp luật và tuân thủ các thủ tục đúng hợp pháp.
2. Lời căn dặn nói với con cháu có phải là di chúc thừa kế không?
2.1. Lời căn dặn con cháu là di chúc văn bản
Căn cứ theo Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015 quy định:
“Điều 630. Di chúc hợp pháp
1. Di chúc hợp pháp phải có đủ các điều kiện sau đây:
a) Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép;
b) Nội dung của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của luật.
2. Di chúc của người từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi phải được lập thành văn bản và phải được cha, mẹ hoặc người giám hộ đồng ý về việc lập di chúc.
3. Di chúc của người bị hạn chế về thể chất hoặc của người không biết chữ phải được người làm chứng lập thành văn bản và có công chứng hoặc chứng thực.
4. Di chúc bằng văn bản không có công chứng, chứng thực chỉ được coi là hợp pháp, nếu có đủ các điều kiện được quy định tại khoản 1 Điều này.
5. Di chúc miệng được coi là hợp pháp nếu người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước mặt ít nhất hai người làm chứng và ngay sau khi người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng, người làm chứng ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ. Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng thì di chúc phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền chứng thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng.”
2.2. Lời căn dặn con cháu được xác định là di chúc miệng
Căn cứ theo Điều 629 Bộ luật Dân sự 2015 quy định:
“Điều 629. Di chúc miệng
1. Trường hợp tính mạng một người bị cái chết đe dọa và không thể lập di chúc bằng văn bản thì có thể lập di chúc miệng.
2. Sau 03 tháng, kể từ thời điểm di chúc miệng mà người lập di chúc còn sống, minh mẫn, sáng suốt thì di chúc miệng mặc nhiên bị hủy bỏ.”
Lưu ý:
- Mọi người đều có thể làm chứng cho việc lập di chúc nói chung và di chúc miệng nói riêng, trừ những người sau đây:
+ Người thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật của người lập di chúc.
+ Người có quyền, nghĩa vụ tài sản liên quan tới nội dung di chúc.
+ Người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi.
- Văn bản thể hiện ý chí cuối cùng của người di chúc miêng phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền chứng thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng (không công chứng, chứng thực nội dung).
Ngoài những trường hợp được xác định là di chúc như trên thì nhiều trường hợp “lời căn dặn con cháu” không phải là di chúc nói chung, di chúc thừa kế nhà đất nói riêng hoặc được xác định là di chúc nhưng mặc nhiên bị hủy bỏ.
Trong trường hợp cha mẹ chỉ nói miệng về việc chia tài sản trước khi qua đời mà không lập văn bản, thì:
- Nếu không đáp ứng điều kiện của di chúc miệng hợp pháp, lời căn dặn đó không có giá trị pháp lý. Tài sản sẽ được chia theo quy định của pháp luật về thừa kế, tức là chia đều cho những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất (vợ/chồng, con, cha mẹ).
- Nếu đủ điều kiện của di chúc miệng hợp pháp (tính mạng bị đe dọa, có ít nhất hai người làm chứng, và được lập thành văn bản trong vòng 5 ngày), thì di chúc đó có thể được công nhận và thực hiện theo ý nguyện của người để lại di sản.
Trân trọng./.
