Người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản được không?
Luật sư cho tôi hỏi: Bố tôi qua đời và để lại di sản thừa kế, nhưng tôi không muốn nhận phần tài sản này. Vậy tôi có quyền từ chối không? Nếu được, tôi cần làm thủ tục gì và có thời hạn quy định không?
MỤC LỤC
3. Quy định về từ chối nhận di sản
4. Thủ tục và thời hạn từ chối nhận di sản
Trả lời:
1. Thừa kế theo pháp luật
Thừa kế là một phần quan trọng trong pháp luật dân sự, đại diện cho quyền của cá nhân trong việc định đoạt tài sản của mình sau khi qua đời. Theo Điều 609 Bộ luật Dân sự 2015
“Điều 609. Quyền thừa kế
Cá nhân có quyền lập di chúc để định đoạt tài sản của mình; để lại tài sản của mình cho người thừa kế theo pháp luật; hưởng di sản theo di chúc hoặc theo pháp luật.
Người thừa kế không là cá nhân có quyền hưởng di sản theo di chúc.”
Khái niệm về thừa kế không chỉ liên quan đến tài sản hữu hình như nhà cửa, tiền bạc, mà còn bao gồm cả các tài sản vô hình như quyền sở hữu trí tuệ, thương hiệu. Thừa kế phản ánh việc truyền tải tài sản và quyền lợi của người chết cho những người còn sống, đảm bảo tính bền vững của tài sản cá nhân.
Có hai hình thức thừa kế chính trong pháp luật Việt Nam: thừa kế theo pháp luật và thừa kế theo di chúc.
2. Di sản
Di sản thừa kế được chia thành hai loại chính: di sản thừa kế theo pháp luật và di sản thừa kế theo di chúc.
- Di sản thừa kế theo pháp luật: Đây là trường hợp xảy ra khi người chết không để lại di chúc hoặc di chúc bị vô hiệu. Trong trường hợp này, tài sản của người chết sẽ được chia cho những người thừa kế theo thứ tự ưu tiên được quy định trong Bộ luật Dân sự. Các hàng thừa kế bao gồm con, vợ/chồng, cha mẹ và những người có quan hệ huyết thống hoặc quan hệ pháp lý với người để lại di sản. Pháp luật quy định rõ ràng về việc phân chia tài sản này, đảm bảo quyền lợi của những người thừa kế trong từng trường hợp cụ thể.
- Di sản thừa kế theo di chúc: Đây là trường hợp mà người để lại di sản đã lập di chúc trước khi qua đời. Di chúc là ý chí cuối cùng của người mất, thể hiện rõ ràng ai sẽ được nhận phần nào của tài sản. Di chúc có thể được lập bằng văn bản hoặc bằng lời nói trong một số trường hợp đặc biệt. Để di chúc có giá trị pháp lý, nó phải tuân thủ các quy định về hình thức và nội dung theo pháp luật hiện hành.
Di sản có thể bao gồm các loại tài sản hữu hình như nhà cửa, đất đai, tiền bạc, hoặc các tài sản vô hình như cổ phần trong công ty, quyền sở hữu trí tuệ, quyền tác giả, và các quyền lợi kinh tế khác.
3. Quy định về từ chối nhận di sản
Căn cứ theo Điều 620 Bộ luật Dân sự 2015 quy định:
“Điều 620. Từ chối nhận di sản
1. Người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản, trừ trường hợp việc từ chối nhằm trốn tránh việc thực hiện nghĩa vụ tài sản của mình đối với người khác.
2. Việc từ chối nhận di sản phải được lập thành văn bản và gửi đến người quản lý di sản, những người thừa kế khác, người được giao nhiệm vụ phân chia di sản để biết.
3. Việc từ chối nhận di sản phải được thể hiện trước thời điểm phân chia di sản.”
Bên cạnh đó căn cứ theo Điều 59 Luật Công chứng 2014 quy định:
“Điều 59. Công chứng văn bản từ chối nhận di sản
Người thừa kế có thể yêu cầu công chứng văn bản từ chối nhận di sản. Khi yêu cầu công chứng văn bản từ chối nhận di sản, người yêu cầu công chứng phải xuất trình bản sao di chúc trong trường hợp thừa kế theo di chúc hoặc giấy tờ chứng minh quan hệ giữa người để lại di sản và người yêu cầu công chứng theo pháp luật về thừa kế; giấy chứng tử hoặc giấy tờ khác chứng minh người để lại di sản đã chết.”
Như vậy để thực hiện việc từ chối nhận di sản thừa kế thì người từ chối nhận di sản thừa kế cần lập thành văn bản về việc từ chối nhận di sản và có thể yêu cầu công chứng theo quy định của pháp luật. Tức là người thừa kế từ chối di sản phải biểu lộ ý chí không nhận di sản bằng văn bản, có sự thông báo đến những người thừa kế khác, người được giao nhiệm vụ phân chia di sản.
4. Thủ tục và thời hạn từ chối nhận di sản
4.1. Hình thức từ chối
- Bằng văn bản: Việc từ chối nhận di sản phải được lập thành văn bản. Trong văn bản này, người thừa kế phải thể hiện rõ ràng ý chí từ chối của mình. Văn bản này cần phải được lập một cách chính xác và có thể cần được chứng thực hoặc công chứng để đảm bảo tính pháp lý.
- Gửi đến ai: Văn bản từ chối nhận di sản phải được gửi đến người quản lý di sản hoặc những người thừa kế khác. Điều này nhằm thông báo cho các bên liên quan về quyết định từ chối của người thừa kế và tạo điều kiện cho quá trình phân chia di sản diễn ra suôn sẻ.
4.2. Thời hạn từ chối
Trước khi phân chia di sản: Người thừa kế phải thực hiện việc từ chối trước khi di sản được phân chia. Sau khi di sản đã được chia và nhận, người thừa kế không còn quyền từ chối. Điều này giúp tránh các tranh chấp phát sinh sau khi di sản đã được chuyển giao.
- Trả lời câu hỏi: người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản nhưng phải thể hiện bằng văn bản và gửi đến cơ quan có thẩm quyền trước thời điểm phân chia di sản. Pháp luật yêu cầu việc từ chối phải được thực hiện trước khi chia thừa kế và không nhằm trốn tránh nghĩa vụ tài chính.
Trân trọng./.
