1. Giải thích từ ngữ

Làm giả tài liệu trong hồ sơ chào bán, niêm yết chứng khoán được hiểu là hành vi tạo ra hoặc chỉnh sửa, thay đổi các tài liệu, thông tin có trong hồ sơ chào bán, niêm yết chứng khoán để làm cho các thông tin này không còn đúng với thực tế, nhằm mục đích lừa dối cơ quan quản lý, nhà đầu tư, hoặc các bên liên quan.

2. Tội danh

“Điều 212. Tội làm giả tài liệu trong hồ sơ chào bán, niêm yết chứng khoán

1. Người nào làm giả tài liệu trong hồ sơ chào bán, niêm yết chứng khoán thu lợi bất chính từ 1.000.000.000 đồng đến dưới 2.000.000.000 đồng hoặc gây thiệt hại cho nhà đầu tư từ 1.500.000.000 đồng đến dưới 3.000.000.000 đồng, thì bị phạt tiền từ 500.000.000 đồng đến 2.000.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 2.000.000.000 đồng đến 5.000.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:

a) Thu lợi bất chính 2.000.000.000 đồng trở lên;

b) Gây thiệt hại cho nhà đầu tư 3.000.000.000 đồng trở lên;

c) Có tổ chức;

d) Tái phạm nguy hiểm.

3. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 250.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.”

3. Cấu thành tội phạm

3.1. Khách thể của tội phạm

Tội làm giả tài liệu trong hồ sơ chào bán, niêm yết chứng khoán xâm phạm các quy định của nhà nước về quản lý thị trường chứng khoán, xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức.

3.2. Mặt khách quan của tội phạm

Làm giả tài liệu là hành vi của người không có nhiệm vụ làm những tài liệu nêu trên nhưng đã tạo ra các giấy tờ đó giống như thật bằng những phương pháp, thủ đoạn khác nhau. Các giấy này có thể là giả từng phần (con dấu và chữ ký của người có chức vụ, quyền hạn là thật nhưng nội dung ghi trong đó là giả hoặc chỉ có mẫu biểu là thật còn lại là giả) hoặc có thể là giả toàn bộ.

Đây là hành vi tạo ra hoặc thay đổi các tài liệu trong hồ sơ chào bán, niêm yết chứng khoán sao cho các tài liệu này không phản ánh đúng thực tế. Hành vi có thể bao gồm:

- Giả mạo tài liệu hoàn toàn: Tạo ra một tài liệu hoàn toàn không có thật (ví dụ: tạo ra một báo cáo tài chính mà công ty chưa từng lập).

- Chỉnh sửa nội dung: Thay đổi các thông tin trong tài liệu có thật, chẳng hạn như chỉnh sửa số liệu trong báo cáo tài chính từ thua lỗ thành có lãi.

- Che giấu thông tin: Không đưa vào hồ sơ những thông tin mà pháp luật yêu cầu (ví dụ: che giấu nợ xấu hoặc các khoản lỗ lớn).

Mục đích của hành vi:

- Lừa dối các cơ quan chức năng: Hành vi làm giả tài liệu nhằm qua mặt các cơ quan quản lý nhà nước trong quá trình thẩm định hồ sơ chào bán, niêm yết chứng khoán.

- Lừa dối nhà đầu tư: Cung cấp thông tin sai lệch cho nhà đầu tư để họ tin rằng công ty đang có tình hình tài chính tốt hơn thực tế, từ đó quyết định đầu tư.

Hậu quả:

- Thiệt hại cho nhà đầu tư: Khi các nhà đầu tư ra quyết định dựa trên thông tin sai lệch, họ có thể bị thiệt hại về tài chính.

- Mất lòng tin: Làm giả tài liệu làm suy giảm niềm tin của nhà đầu tư vào thị trường chứng khoán, ảnh hưởng đến tính minh bạch và công bằng của thị trường.

Hậu quả là dấu hiệu bắt buộc trong cấu thành tội phạm. Người thực hiện hành vi khách quan chỉ bị truy cứu trách nhiệm hình sự hậu quả người phạm tội thu lợi bất chính từ 1.000.000.000 đồng trở lên hoặc gây thiệt hại cho nhà đầu tư từ 1.500.000.000 đồng trở lên xảy ra.

Trường hợp hậu quả xảy ra chưa đạt mức nghiêm trọng, người thực hiện hành vi phạm tội không bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội này. Tuy nhiên, người thực hiện hành vi khách quan vẫn phải chịu xử lý vi phạm hành chính theo quy định tại Nghị định 156/2020/NĐ-CP của Chính phủ quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực chứng khoán và thị trường chứng khoán.

Ví dụ minh họa

- Ví dụ 1: Một công ty sắp niêm yết cổ phiếu trên sàn chứng khoán. Trong quá trình chuẩn bị hồ sơ, công ty này đã sửa đổi báo cáo tài chính của mình, chuyển từ tình trạng lỗ 50 tỷ đồng sang lãi 10 tỷ đồng. Họ làm điều này để tạo ấn tượng rằng công ty đang hoạt động hiệu quả, thu hút nhà đầu tư và tăng khả năng thành công khi niêm yết. Khi nhà đầu tư mua cổ phiếu dựa trên thông tin này, họ có thể chịu thiệt hại lớn khi thực tế tình hình tài chính của công ty bị phanh phui.

- Ví dụ 2: Một doanh nghiệp muốn chào bán cổ phiếu ra công chúng (IPO). Tuy nhiên, doanh nghiệp này có nhiều khoản nợ xấu chưa được công khai. Để qua mặt cơ quan quản lý, doanh nghiệp đã không đưa các khoản nợ này vào hồ sơ chào bán. Sau khi cổ phiếu được phát hành, các khoản nợ bị tiết lộ, giá cổ phiếu sụt giảm mạnh, và nhà đầu tư bị thiệt hại nặng nề.

3.3. Mặt chủ quan của tội phạm

Người phạm tội làm giả tài liệu trong hồ sơ chào bán, niêm yết chứng khoán với lỗi cố ý. Người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội, thấy trước hậu quả của hành vi đó và mong muốn hậu quả xảy ra hoặc người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội, thấy trước hậu quả của hành vi đó có thể xảy ra, tuy không mong muốn nhưng vẫn có ý thức để mặc cho hậu quả xảy ra.

Người phạm tội thực hiện các hành vi khách quan đó nhằm mục đích trục lợi hoặc gây thiệt hại cho nhà đầu tư với giá trị rất lớn.

3.4. Chủ thể của tội phạm

Chủ thể của tội phạm này có thể là bất kỳ người nào từ đủ 16 tuổi trở lên theo Điều 12 Bộ luật Hình sự và có đầy đủ năng lực trách nhiệm hình sự theo Điều 21 Bộ luật Hình sự.

Trân trọng./.