1. Giải thích từ ngữ

Vi phạm quy định về phòng ngừa, ứng phó, khắc phục sự cố môi trường được hiểu là hành vi của cá nhân hoặc tổ chức cố ý hoặc vô ý không thực hiện, thực hiện không đầy đủ hoặc không đúng các biện pháp phòng ngừa, ứng phó, và khắc phục sự cố môi trường theo quy định của pháp luật.

2. Tội danh

“Điều 237. Tội vi phạm quy định về phòng ngừa, ứng phó, khắc phục sự cố môi trường

1. Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây, thì bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:

a) Vi phạm quy định về phòng ngừa sự cố môi trường để xảy ra sự cố môi trường;

b) Vi phạm quy định về ứng phó, khắc phục sự cố môi trường làm môi trường bị ô nhiễm nghiêm trọng hoặc gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên hoặc gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 61% đến 121% hoặc gây thiệt hại từ 1.000.000.000 đồng đến dưới 3.000.000.000 đồng.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 500.000.000 đồng đến 2.000.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:

a) Làm chết người;

b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 122% đến 200%;

c) Gây thiệt hại từ 3.000.000.000 đồng đến dưới 7.000.000.000 đồng.

3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 10 năm:

a) Làm chết 02 người trở lên;

b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này 201% trở lên;

c) Gây thiệt hại 7.000.000.000 đồng trở lên.

4. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.

5. Pháp nhân thương mại phạm tội quy định tại Điều này, thì bị phạt như sau:

a) Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại khoản 1 Điều này, thì bị phạt tiền từ 1.000.000.000 đồng đến 3.000.000.000 đồng;

b) Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại khoản 2 Điều này, thì bị phạt tiền từ 3.000.000.000 đồng đến 5.000.000.000 đồng;

c) Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại khoản 3 Điều này, thì bị phạt tiền từ 5.000.000.000 đồng đến 10.000.000.000 đồng hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn từ 01 năm đến 03 năm;

d) Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại Điều 79 của Bộ luật này, thì bị đình chỉ hoạt động vĩnh viễn;

đ) Pháp nhân thương mại còn có thể bị phạt tiền từ 100.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng, cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định từ 01 năm đến 03 năm.”

3. Cấu thành tội phạm

3.1. Khách thể của tội phạm

Khách thể của tội này là quan hệ xã hội liên quan đến bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng. Tội này xâm phạm đến trật tự quản lý nhà nước về phòng ngừa, ứng phó và khắc phục sự cố môi trường, gây nguy hại cho môi trường tự nhiên và ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống con người.

3.2. Mặt khách quan của tội phạm

Mặt khách quan của tội này bao gồm các hành vi sau:

- Không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ các biện pháp phòng ngừa sự cố môi trường: Đây là hành vi không thực hiện các biện pháp bắt buộc để phòng ngừa sự cố môi trường dù đã có quy định hoặc không tuân thủ các quy định đã được đặt ra.

- Không ứng phó hoặc ứng phó không kịp thời khi sự cố môi trường xảy ra: Khi sự cố môi trường xảy ra, người có trách nhiệm phải ứng phó kịp thời theo quy định để giảm thiểu thiệt hại. Việc không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ sẽ bị coi là hành vi vi phạm.

- Không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ việc khắc phục hậu quả sau sự cố môi trường: Sau khi sự cố xảy ra, việc khắc phục hậu quả là bắt buộc để phục hồi môi trường và bảo đảm an toàn cho cộng đồng. Nếu không thực hiện hoặc thực hiện không đúng cách, người vi phạm sẽ bị xử lý theo quy định.

Ví dụ: Một công ty hóa chất không xây dựng hệ thống phòng ngừa sự cố rò rỉ hóa chất dù đã có cảnh báo về nguy cơ. Khi xảy ra sự cố, công ty không ứng phó kịp thời, dẫn đến hóa chất độc hại tràn ra môi trường, gây ô nhiễm nghiêm trọng và ảnh hưởng đến sức khỏe người dân xung quanh.

Hậu quả của tội phạm này được quy định cho từng hành vi khách quan nói trên. Cụ thể:

- Đối với hành vi khách quan thứ nhất, hậu quả của tội phạm được quy định là sự cố môi trường: Đây là hậu quả môi trường bị ô nhiễm, suy thoái hoặc biến đổi nghiêm trọng. Hậu quả này có nguyên nhân là hành vi thực hiện không đúng, không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ các quy định của Nhà nước về phòng ngừa sự cố môi trường.

- Đối với hành vi khách quan thứ hai, hậu quả của tội phạm được quy định có thể là: Môi trường bị ô nhiễm nghiêm trọng hoặc gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của một người mà tỷ lệ tổn thương cơ thể là từ 61% trở lên hoặc gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của họ là từ 61% trở lên; gây thiệt hại từ 01 tỷ đồng trở lên. Các hậu quả này có nguyên nhân là hành vi thực hiện không đúng, không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ các quy định của Nhà nước về ứng phó, khắc phục sự cố môi trường.

Dấu hiệu hậu quả của tội phạm trên đây về cơ bản đã được mô tả cụ thể, rõ ràng. Các hậu quả về thể chất (thương tích hoặc tổn hại cho sức khỏe) và về vật chất (thiệt hại về tài sản) được quy định cụ thể và cũng dễ xác định trong thực tiễn áp dụng nhung hậu quả là sự cố môi trường hay hậu quả là môi trường bị ô nhiễm nghiêm trọng lại tương đối trừu tượng nên cũng khó xác định trong thực tiễn áp dụng. Điều này đòi hỏi phải có sự hướng dẫn của cơ quan có thẩm quyền.

3.3. Mặt chủ quan của tội phạm

Lỗi của người phạm tội đối với hậu quả của tội phạm (sự cố môi trường, môi trường bị ô nhiễm nghiêm trọng hoặc gây thương tích, gây thiệt hại về tài sản) là lỗi vô ý. Khi thực hiện hành vi vi phạm quy định về phòng ngừa, ứng phó, khắc phục sự cố môi trường, lỗi của họ có thể là lỗi cố ý. Trong tổng thể, lỗi ở tội phạm này là lỗi vô ý.

3.4. Chủ thể của tội phạm

Chủ thể của tội phạm này có thể là bất kỳ người nào từ đủ 16 tuổi trở lên theo Điều 12 Bộ luật Hình sự và có đầy đủ năng lực trách nhiệm hình sự theo Điều 21 Bộ luật Hình sự.

Pháp nhân thương mại có đủ điều kiện tại Điều 75 Bộ luật Hình sự có thể trở thành chủ thể của tội phạm này.

Trân trọng./.