Người lao động có bắt buộc phải đóng đoàn phí công đoàn?

Luật sư cho tôi hỏi: Tôi không phải là đoàn viên công đoàn nhưng công ty vẫn tự động trừ tiền đoàn phí từ lương hàng tháng của tôi. Điều này có đúng quy định pháp luật không? Tôi cần làm gì để yêu cầu hoàn lại số tiền này?

MỤC LỤC

1. Người lao động có bắt buộc phải đóng đoàn phí công đoàn?

2. Người lao động có bắt buộc tham gia công đoàn không?

3. Mức đóng đoàn phí công đoàn

Trả lời:

1. Người lao động có bắt buộc phải đóng đoàn phí công đoàn?

Đoàn phí là nguồn thu tài chính được sử dụng để tổ chức các hoạt động liên quan trực tiếp đến quyền lợi của người lao động như hoạt động văn hóa, thể thao, du lịch; thăm hỏi, trợ cấp người lao động khi ốm đau, thai sản, hoạn nạn,…

Theo đó căn cứ theo điểm a khoản 1 Điều 29 Luật Công đoàn 2024 quy định:

“Điều 29. Tài chính công đoàn

1. Nguồn tài chính công đoàn bao gồm:

a) Đoàn phí công đoàn do đoàn viên công đoàn đóng theo quy định của Điều lệ Công đoàn Việt Nam;

..”

Từ quy định trên, có thể thấy, đoàn phí sẽ do đoàn viên của công đoàn đóng. Hay nói cách khác, chỉ người lao động tham gia công đoàn mới phải đóng khoản đoàn phí này. Trường hợp người lao động không tham gia hoặc doanh nghiệp không thành lập công đoàn cơ sở thì người lao động sẽ không phải đóng đoàn phí.

2. Người lao động có bắt buộc tham gia công đoàn không?

Căn cứ khoản 1 Điều 170 Luật Lao động 2019 quy định:

“Điều 170. Quyền thành lập, gia nhập và tham gia hoạt động của tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở

1. Người lao động có quyền thành lập, gia nhập và hoạt động công đoàn theo quy định của Luật Công đoàn.

….”

“Điều 4. Giải thích từ ngữ

Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:

1. Quyền công đoàn là quyền thành lập, gia nhập, hoạt động công đoàn của người lao động, đoàn viên công đoàn và quyền của tổ chức Công đoàn theo quy định của pháp luật, quy định của cơ quan có thẩm quyền.

…”

Có thể thấy, 02 quy định trên đều nhấn mạnh rằng thì việc tham gia công đoàn là quyền của người lao động. Do vậy, không bắt buộc người lao động phải tham gia công đoàn.

Đồng thời, Bộ luật Lao động 2019 cũng nghiêm cấm người sử dụng lao động ép buộc người lao động gia nhập công đoàn. Việc người lao động tham gia hoạt động tổ chức công đoàn hoàn toàn trên nguyên tắc tự nguyện, không bắt buộc.

3. Mức đóng đoàn phí công đoàn

Căn cứ theo Điều 30 Quyết định 1408/QĐ-TLĐ 2024 quy định:

“Điều 30. Đối tượng, mức đóng, tiền lương làm căn cứ đóng đoàn phí

1. Đoàn viên ở các công đoàn cơ sở cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp; đơn vị thuộc lực lượng vũ trang nhân dân; đơn vị sự nghiệp hưởng lương theo bảng lương, bậc lương do Nhà nước quy định: mức đóng đoàn phí hàng tháng bằng 1% tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc theo quy định của pháp luật về Bảo hiểm xã hội.

Tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc là tiền lương cấp bậc, chức vụ, lương theo hợp đồng lao động, hợp đồng làm việc và các khoản phụ cấp chức vụ, phụ cấp thâm niên vượt khung, phụ cấp thâm niên nghề. Khi tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc thay đổi thì tiền lương làm căn cứ đóng đoàn phí công đoàn thay đổi theo quy định của pháp luật về Bảo hiểm xã hội.

2. Đoàn viên ở các công đoàn cơ sở doanh nghiệp nhà nước (bao gồm cả công đoàn Công ty cổ phần nhà nước giữ cổ phần chi phối): mức đóng đoàn phí hàng tháng bằng 1% tiền lương thực lĩnh (tiền lương đã khấu trừ tiền đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, thuế thu nhập cá nhân của đoàn viên), nhưng mức đóng đoàn phí hàng tháng tối đa bằng 10% mức lương cơ sở theo quy định của Nhà nước.

3. Đoàn viên ở các công đoàn cơ sở doanh nghiệp ngoài nhà nước (bao gồm cả công đoàn Công ty cổ phần mà nhà nước không giữ cổ phần chi phối); đơn vị sự nghiệp ngoài công lập hưởng tiền lương không theo bảng lương, bậc lương do Nhà nước quy định; liên hiệp hợp tác xã; các tổ chức nước ngoài, tổ chức quốc tế hoạt động trên lãnh thổ Việt Nam; văn phòng điều hành của phía nước ngoài trong hợp đồng hợp tác kinh doanh tại Việt Nam; đoàn viên công đoàn công tác ở nước ngoài: Mức đóng đoàn phí hàng tháng bằng 1% tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội theo quy định của pháp luật về Bảo hiểm xã hội, nhưng mức đóng đoàn phí hàng tháng tối đa bằng 10% mức lương cơ sở theo quy định của Nhà nước.

4. Các công đoàn cơ sở tại khoản 2 và khoản 3 Điều này được thu đoàn phí công đoàn của đoàn viên hàng tháng bằng 1% tiền lương thực lĩnh (tiền lương đã khấu trừ tiền đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, thuế thu nhập cá nhân của đoàn viên) hoặc quy định mức thu cao hơn 1% tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội nếu được Ban Chấp hành công đoàn cơ sở mở rộng (từ tổ trưởng công đoàn trở lên) đồng ý bằng Nghị quyết, có văn bản và được quy định cụ thể trong Quy chế chi tiêu nội bộ của công đoàn cơ sở. Tiền đoàn phí công đoàn phần thu tăng thêm so với quy định tại khoản 2 và khoản 3 Điều này được để lại 100% cho công đoàn cơ sở bổ sung chi hoạt động theo đúng quy định; khi báo cáo quyết toán, công đoàn cơ sở phải tách riêng số tiền đoàn phí công đoàn tăng thêm theo mẫu quy định để có cơ sở tính số phải nộp về cấp trên.

5. Đoàn viên ở các nghiệp đoàn, công đoàn cơ sở doanh nghiệp khó xác định tiền lương làm căn cứ đóng đoàn phí, đoàn viên công đoàn không thuộc đối tượng đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc: Đóng đoàn phí theo mức ấn định nhưng mức đóng thấp nhất bằng 1% mức lương cơ sở theo quy định của Nhà nước.

6. Đoàn viên công đoàn hưởng trợ cấp Bảo hiểm xã hội từ 01 tháng trở lên, trong thời gian hưởng trợ cấp không phải đóng đoàn phí; đoàn viên công đoàn không có việc làm, không có thu nhập, nghỉ việc riêng từ 01 tháng trở lên không hưởng tiền lương, trong thời gian đó không phải đóng đoàn phí.”

Như vậy, Quyết định 1408/QĐ-TLĐ 2024 vẫn giữ mức thu đoàn phí công đoàn hàng tháng là 1% tiền lương tương tự Quyết định 1908/QĐ-TLĐ 2016. Trong đó, đối với đoàn viên ở các doanh nghiệp ngoài nhà nước thì đóng 1% trên tiền lương đóng Bảo hiểm xã hội bắt buộc; đoàn viên ở các doanh nghiệp nhà nước thì đóng 1% trên tiền lương thực lĩnh (tiền lương đã khấu trừ tiền đóng bảo hiểm, thuế Thu nhập cá nhân). Mức đóng đoàn phí tối đa bằng 10% mức lương cơ sở.

Trường hợp bạn không phải là đoàn viên công đoàn nhưng công ty vẫn tự động trừ tiền đoàn phí từ lương hàng tháng của bạn là sai quy định. Bạn có thể yêu cầu kế toán, nhân sự dừng trừ tiền và hoàn lại số đã bị trừ. Trường hợp công ty không giải quyết, gửi đơn lên ban giám đốc hoặc công đoàn cấp trên.

Trân trọng./.